In een tijd van online communicatie, smartphones met camera, sociale media en kanalen als YouTube zijn de mogelijkheden om beelden te maken en met anderen te delen heel groot. Met die ontwikkeling is het echter ook steeds belangrijker om wet- en regelgeving op dit gebied te kennen en in acht te nemen. Hoe zit het bijvoorbeeld met de auteursrechten van beeldmateriaal, in hoeverre mag je personen herkenbaar tonen en waar mag je wel en waar niet filmen? Een aantal belangrijke zaken op een rij.
Auteursrecht - Toestemming van rechtmatige eigenaar
Ervaringen van tennisverenigingen leren dat verkeerd of onrechtmatig gebruik van beeldmateriaal grote problemen kan opleveren met eventuele financiële gevolgen. Dat kan onder meer gebeuren wanneer beeldmateriaal wordt gepubliceerd zonder uitdrukkelijke toestemming van de rechtmatige eigenaar, bv. het gebruiken van een foto op de verenigingswebsite die je via Google hebt gevonden. Het is nu eenmaal niet toegestaan om zonder toestemming van de maker werk van bijvoorbeeld een fotograaf, schrijver of muzikant te verspreiden, publiceren of kopiëren. Het auteursrecht op zo’n werk ligt te allen tijde bij de maker en het is dan ook altijd het alleenrecht van de maker om het werk in kwestie openbaar te maken of te verveelvoudigen.
Consequenties inbreuk auteursrecht
Publiceer je iets van een ander zonder toestemming, dan kun je door de maker, eventueel via de rechter, worden gedwongen het werk per direct te verwijderen. De maker heeft dan bovendien de mogelijkheid een schadevergoeding te eisen, in dit geval van de tennisvereniging die de foto op een website heeft geplaatst. Verscheidene clubs hebben hiermee te maken gehad.
De juridische afdeling van de KNLTB raadt clubs aan zeer voorzichtig om te gaan met werk dat auteursrechtelijk beschermd kan zijn. Clubs die vermoeden iets zonder toestemming te hebben gepubliceerd, wordt geadviseerd dat werk direct te verwijderen. Neem contact op met de juridische afdeling via juridischezaken@knltb.nl voor advies. Verenigingen kunnen zo nodig tegen gereduceerd tarief een beroep doen op de huisadvocaat van de KNLTB. Verenigingen kunnen gratis gebruik maken van de Beeldbank van de KNLTB.
Privacy en beeldmateriaal
De laatste jaren is het aantal vaste camera’s op straat en het filmen of fotograferen van mensen met een mobiele telefoon sterk toegenomen. Tegelijkertijd worden de privacyregels aangescherpt. Ook tennisverenigingen kunnen hiermee te maken krijgen. Wat mag wel en wat mag niet? Allereerst is het goed om onderscheid te maken tussen filmen en fotograferen in een openbare ruimte en in een besloten ruimte.
Openbare ruimte
Volgens het Wetboek van Strafrecht is elk opzettelijk filmen of fotograferen van personen met een aangebrachte camera in de openbare ruimte verboden, tenzij dit vooraf duidelijk is aangekondigd. Met bordjes of stickers moet duidelijk worden aangegeven dat er camera’s gebruikt worden. Daarbij is het wel relevant dat de camera’s een duidelijk doel dienen en zo min mogelijk mogen ingrijpen in de privacy van personen. Het filmen en fotograferen (bijvoorbeeld met een mobiele telefoon) op de openbare weg en in de openbare ruimte is wel toegestaan. Dit valt onder de vrijheid van meningsuiting. Met name ten aanzien van de publicatie van filmpjes of foto’s bestaan echter wel regels. Ondervindt iemand nadeel van het filmen of fotograferen, dan kan diegene een redelijk belang hebben waarmee hij of zij de publicatie kan tegenhouden. Zo’n redelijk belang kan onder andere zijn een inbreuk op de persoonlijke levenssfeer, ofwel de privacy. In rechtszaken over dit soort kwesties wordt de privacy afgewogen tegen de vrijheid van meningsuiting.
Besloten ruimtes
Volgens het Wetboek van Stafrecht is elk opzettelijk filmen of fotograferen in woningen of niet-publieke plaatsen verboden tenzij dit vooraf duidelijk is aangekondigd. Het maakt hierbij niet uit of het een vaste camera betreft of dat iemand met een mobiele telefoon filmt of fotografeert.
Deze strenge bepalingen vloeien voort uit het feit dat mensen er vanuit gaan dat ze een zekere privacy hebben in een besloten ruimte. Aan het recht van privacy wordt in dat geval meer belang gehecht. Er zijn wel uitzonderingen. Wie gefilmd wordt tijdens een woninginbraak, heeft over het algemeen geen privacybescherming. De werkplek is ook zo’n besloten ruimte. Is er een camera, dan moet duidelijk zijn aangegeven en moet een protocol voor bestaan.
De tennisvereniging
Een heel relevante vraag is dus of de tennisvereniging een open of een besloten ruimte is. Meestal wordt de tennisclub aangemerkt als een openbare ruimte. Het grootste deel van de vereniging is immers ook toegankelijk voor niet-leden (met uitzondering van bijvoorbeeld een bestuurskamer).
En de AVG? Op grond van de privacywet dient voor de publicatie van persoonsgegevens een grondslag te bestaan. Indien echter foto’s worden gepubliceerd als een verslag van een tennisevenement zal dit al snel vallen onder de journalistieke uitzondering en is de AVG beperkt van toepassing. Tennisverenigingen mogen dus filmen en foto’s maken bij bijvoorbeeld evenementen en deze plaatsen op de website zonder uitdrukkelijke toestemming. Toch moet altijd rekening gehouden worden met de belangen van mensen die herkenbaar zijn afgebeeld. Met name bij afbeeldingen van minderjarigen dient men extra zorgvuldig te zijn in de afweging om een afbeelding wel of niet te plaatsen. En wil iemand dat een afbeelding of video wordt verwijderd, dan is het verstandig dat verzoek in te willigen.
Cameratoezicht
Ook dient men voorzichtig te zijn wanneer je als vereniging wil overgaan tot cameratoezicht, waarbij leden van de vereniging identificeerbaar in beeld zijn. Bij het plaatsen van camera’s is het belangrijk dat de camera’s een duidelijk doel dienen en zo min mogelijk ingrijpen in de privacy van personen. Bij het plaatsen van camera’s moet je de belangen van beide partijen altijd tegen elkaar afwegen. Met andere woorden: er moet een gerechtvaardigd belang zijn. Daarnaast moet je je ook altijd afvragen of het cameratoezicht noodzakelijk is of dat je het doel niet op een andere manier kunt bereiken, die minder ingrijpend is voor de privacy van de tennissers. Het is niet zwart-wit te zeggen in welke situaties het wel en niet geoorloofd is om een camera op te hangen. Dit hangt zoals gezegd af van het doel van de camera (bijvoorbeeld diefstal tegengaan), de plek waar de camera hangt (in een afgesloten of openbare ruimte) en de herkenbaarheid van de mensen op het beeld, maar ook de toegankelijkheid van de beelden (via een openbare website of via een inlogcode), de communicatie rondom het cameratoezicht en de bewaartermijn van de beelden spelen een rol. Mocht een vereniging overgaan tot cameratoezicht geef dan op het tennispark duidelijk aan dat er cameratoezicht is en leg de grondslag en het doel van het cameratoezicht vast in een protocol.
Vragen? Neem contact op met juridischezaken@knltb.nl
